Kaulinan Barudak Sunda

Kaulinan Barudak Sunda

Saméméh kaulinan komputer sarupaning Sega, PSP, atawa Nintendo datang, barudak leutik di Tatar Sunda boga rurupaning kaulinan pikeun ngeusian waktu ulin manéhna sabada diajar atawa mantuan kolotna, ayeuna mah cigana geus langka pisan, kajabaning di lembur - lembur leutik ciga lembur simkuring meureunan hehe.

Beda jeung kaulinan elektronis nu sipatna nyorangan, rurupaning kaulinan heubeul ieu biasana kudu dipaénkeun ku leuwih ti saurang. Sipat ieu tangtuna mangaruhan sifat budak sacara umum. Kaulinan elektronis ngadidik budak jadi teu kaiket/mahardika/independen, ngulik jeun kompetitip. Sabalikna, kaulinan heubeul ngajarkeun budak hirup sauyunan jeung paheuheuyeuk leungeun. Sawatara jalma boga pamadegan yén ieu téh aya hubunganna jeung sipat barudak ayeuna, hartina masarakatna nu bakal kahareup, anu leuwih gedé rasa kasoranganana jeung turun rasa babarenganana.
Dua sifat ieu aya goréng aya alusna, teu bisa dibédakeun hideung bodas. Ieu tangtuna tangtangan pikeun kolot supaya bisa ngawanohan budak jeung dunyana supaya kahareupna generasi hareup jadi generasi nu mardika, kompetitip, ngulik tapi teu égois, atawa boga 'rasa sosial' nu lemes.

Salian ti ngajarkeun rasa babarengan éta, hiji ciri lain kaulinan barudak lembur baheula téh biasana mah tara leupas ti kakawihan, sanajan kawihna ngan saukur kawih pondok tur leuwih deukeut kana hariring tibatan kana ngawih. Contona, dina kawih kaulinan pelak cau nu ngabogaan pancén "nyabut" bibit cau kudu uluk salam heula maké kawih. Kusabab ieu, loba nu ngahijikeun kakawihan jaung kaulinan budak.

Rupa-rupa Kaulinan Budak

Dina daptar di handap disebutkeun rupa-rupa kaulinan budak Sunda.

ambil-ambilan	kaulinan budak bari kakawihan anu biasana dipetakeun di buruan jeung perlu lobaan.
anjang-anjangan	kaulinan nu niru-niru jelema nu geus rumah tangga, aya bapa, ibu, anak, tatangga, warung, pasar, jsb. Biasana dilakukeun ku barudak awéwé, tapi saupama aya budak lalaki sok pirajeunan dijadikeun bapa.
bébénténgan	kaulinan anu dipetakeun ku cara silihbeunangkeun (ditoél) bari ngajaga bénténg anu dijaga ku batu, talawéngkar, jsb.
béklen	kaulinan anu maké bal béklén jeung sawatara kewuk. Biasana dilakukeun di jero imah atawa téras.
boy-boyan	kaulinan anu maké bal saukuran bal ténis pikeun malédog talawéngkar nu ditumpukkeun. Upama keuna, anu jadi ucing kudu ngaberik terus malédogkeun bal ka nu malédog tumpukan talawéngkar bieu. Kitu terus nepikeun kabéh pamaén keuna kabalédog.
congklak	kaulinan maké papan kai dieusi kewuk.
cacaburangé	kaulinan di jero imah bari kakawihan. Aya nu jadi ucing nu kudu neguh barang anu dikeupeul ku batur. Upamana nu ngeupeul éta batuna kateguh, gantian jadi ucing.
cingciripit	kaulinan bari kakawihan.
damdaman	kaulinan anu maké mikir lantaran butuh stratégi sangkan buah dam urang teu béak dihakan ku buah dam batur anu jadi lawan urang.
endog-endogan	kaulinan maké leungeun bari kakawihan. Leungeun ditumpuk bari meureup nyarupa endog, terus gogoléangan atawaendogna peupeus nuturkeun kawih.
empét-empétan	kaulitan mangsa sawah dibuat ku cara niupan tarompét tina jarami.
éncrak	kaulinan anu biasana maké sarupaning sisikian (siki asem, siki tanjung, jsb.)
éngklé	kaulinan ku cara éngklé-éngkléan bari suku nu teu napak kana taneuh mawa batu. Nalika nepi kana kalang anu jadi bates, batu éta kudu ditajongkeun kana batu séjén anu ditangtungkeun
galah asin	kaulinan maké kalang di taneuh buruan ku cara lumpat ti hiji kalang ka kalang lain terus balik deui. Salila bulak-balik, teu meunang katoél atawa beunang ku nu ngajaga kalang. Dipaénkeun baladan.
gatrik	kaulinan maké awi bébékan anu kudu dibetrikkeun pajauh-jauh ku jalan diteunggeul ku paneunggeul tina awi ogé.
gugunungan	kaulinan paluhur-luhur nyieun gugunungan tina taneuh, biasana taneuh ngebul.
hahayaman	kaulinan lobaaneun anu salah saurangna jadi hayam, saurang nu lain jadi careuhna. Hayam diudag-udag careuh bari lulumpatan sanajan teu laluasa lantaran dihalang-halang nu séjén anu jadi pager.
jajangkungan	kaulinan leumpang maké awi dua anu aya panincakan. Disebut ogé égrang
luncat tali	kaulitan ngaluncatan tali anu dicekelan ku duaan. Talina saeutik-saeutik diluhurkeun.
ngadu kaléci	kaulinan maké kaléci. Aya rupa-rupa aturan.
oray-orayan	kaulinan lobaaneun bari kakawihan, pacekel-cekel taktak, jeung ngantay maju siga oray luar-léor.
paciwit-ciwit lutung	kaulinan bari kakawihan jeung paciwit-ciwit leungeun nuturkeun paréntah kawih
pérépét jéngkol	kaulinan bari kakawihan jeung nyangkedkeun unggal suku sabeulah, terus puputeran teu meunang leupas.
pelak cau	kaulinan nangkeup tihang imah ku sababaraha urang pauntuy-untuy. Aya hiji nu kudu nyobaan ngabetot budak ti nu pangtukangna sina leupas.
sérmen	kaulinan peperangan pabalad-balad bari maké pedang anu dijieun biasana tina awi. Saurang dianggap paéh upama sukuna ti tuur ka handap katoél ku pedang musuhna. Kitu saterusna nepikeun kabéh musuh paéh.
sondah	kaulinan ku cara éngklé-éngkléan make ngaliwatan kalang kotak-kotak. Aya kotak anu ditandaan ku kojo (tina batu) anu teu meunang ditincak.
sorodot gaplok	ampir sarua jeung éngklé, ngan batuna dibawa ku suku bari leumpang gancang terus sarua ditajongkeun kana batu séjén anu ditangtungkeun
ucing-ucingan	kaulinan lulumpatan jeung nyingcétan lantaran diudag jeung rék ditoél ku nu jadi ucing.
ucing sumput	kaulinan néangan batur nu nyumput upama saurang jadi ucing. Biasana ucing ngitung heula méré waktu batur nyumput saacan kudu néangan kabéhanana. Aya rupa-rupa aturan.

Biasana seueur kaulinan barudak sunda nu ngagunakeun lagu atawa kawih, ambeh pas di ulinkeun jadi rame.

Conto Kawih Nu di Gunakeun di Kaulinan Barudak

1.    Cingnciripit
Cingciripit..
Tulang bajing kacapit
Kacapit ku bulu pare
Bulu Pare Memencosna

2.    Oray – Orayan
Oray-orayan

Luar-léor mapay sawah

Entong ka sawah

Paréna keur sedeng beukah

Oray-orayan

Luar-léor mapay leuwi

Entong ka leuwi

Di leuwi loba nu mandi

Saha nu mandi

Anu mandi pandeuri

Oray-orayan

Luar-léor mapay kebon

Entong ka kebon

Loba barudak keur ngangon

Mending gé teuleum di leuwi loba nu mandi

Saha nu mandi

Nu mandi pandeuri.

Lagu lainnya:

Oray-orayan

Oray naon

Oray bungka

Bungka naon

Bungka laut

Laut naon

Laut dipa

Dipa naon

Di pandeuri, ri, ri, ri, ri . . . blos!.

3.    Perepet Jengkol
Perepet jengkol jajahean,kadempet kohkol jejeretean

4.    Paciwit – ciwit lutung
Paciwit-ciwit lutung, si lutung pindah Ka tungtung

5.    Ambil – ambilan
- Ambil-ambilan

turuktuk hayam samantu

+ Saha nu diambil

kami mah teu boga incu

-       Si Anu kadieu

purah nutu purah ngéjo

purah ngasakan baligo

+ Nyerieun sukuna

kacugak ku kaliagé

-       Aya ubarna urat munding campur ragé

tiguling nyocolan dagé.[1]

Kawih lianna :

-       Ambil-ambilan

turuktuk hayam samantu

+ Saha nu diambil,

kami mah teu boga incu

boga gé anak pahatu

-       Pahatu gé daék

purah nutu purah ngéjo

purah ngasakan baligo

+ Nyerieun sukuna

kacugak ku kaliagé

-       Aya ubarna urat munding campur ragé

tiguling nyocolan dagé

6.    Endog – endogan
Endog endogan….endogna peupeus hiji..pre

Endog endogan... endogna peupeus hiji, peupeus kabeh

Goleyang goleyang mata sapi bolotot

7.    Cacaburange
Cacaburange.. burange tali gobang
gobang pancarame anak raja di payungan
jing go jing lewe lewe.. jing go jing lewe lewe..

8.    Cingciripit

Cingciripit tulang bajing kacapit.

Seu’eur oge kaulinan sunda nu teu ngagunakeun kawih, siga anjang anjangan, bebentengan, beklen, congklak, sondah, sorodot gaplok, galah asin, ucing sumput, ucing baledog, boy boyan, ngadu kaleci sareng masih nu sanesna deui.

Salain ngasah kreatipitas barudak, oge ngasah motorik sareung ngajalin tali silaturahmi ka barudak nu sanesna.

Loba pisan mangpaat dina kaulinan barudak sunda teh, janten tong poho kana kabudayaan urang sadaya, kabudayaan teh lain saukur seni, acuk, senjata sareng daerah wungkul. Kaulinan oge kaasup kana kabudayaan urang sunda.

Siga nu urang sadaya terang,  kabudayaan kaulinan sunda ieu teh hampir pupus di kalangan urang sundana sorangan. Lantaran di anggap teu gaul atanapi geus kampungan, lantaran atos aya kaulinan kaulinan moderen nu ngagunakeun mesin nu leuwih canggih. Nah kumaha carana ambeh, kaulinan sunda ieu teh tiasa tetep di lestarikeun?

Cara ngelestarikeun budaya kaulina sunda diantarana nyaeta:
1.   tiasa ngulinken kaulina sunda tersebut contona bebentengan,boyboyan,ucing gatrik,hong   hongan,egrang,aanjangan,dsb

2.   ulah poho ka kaulinan sundana ku mineng ngaulinan kaulinan sunda sareng babaturan

3.   tong sauukur ngaulinkeun kaulinan ayeuna seperti internet,pb,game modern,kusabab urang tiasa wae poho kaulina sunda saking ku resepna

4.   ngenalkeun kaulinan sunda ieu ka generasi saterasna contona kada ade atawa budak

5.  tong era ngaulinkeun kaulinan sunda, lantaran urang atos teurang sagala mangpaat kaulinan sunda nu ngaruh pisan paranti nyetak pamingpin kahareupna.

baheula mah sanajan urang terang kaulinan modern,urang basa SD sok ngaulinkeun kaulinan sunda siga ucing sumput,atawa bebentengan eta salah sahiji nu urang pernah ulinkeun basa urang leutik. Janten tong era ngaulinkeun eta kaulinan deui, etang etang we nginget baheula

 tugas b.sunda,